درباره هنر نگارگری
امیرترقی نژاد
اولین نمایشگاه انجمن نگارگران ایران در یزددر حالی در این استان برپا شد که هنر نگارگري به عنوان يكي از اصلي‌ترين هنرهاي ايراني سابقه ديرينه اي دارد و بررسي اين هنر در ايينه تاريخ ايران باستان نشان مي‌دهد كه زادگاه اين هنر در ايران بوده و در فرهنگ غني اسلامي تعالي پيدا كرده و به صورت ميراث جاويد بشري بر جا مانده است.
نگارگري ايراني نیز بعنوان هنري برگرفته از مفاهيمي چون تعالي روح و رسيدن به عالم معنا و جاودانگي، با نگرش حقيقت گرا به عنوان هنر قدسي در سراسر دنيا شناخته شده است، اما متاسفانه به نظر می رسد که این هنرهمچنان ناشناخته و هنرمندان آن با مشکلاتی عدیده مواجه اند.
نگار ( نگاريدن و نگارشتن ) در فرهنگ‌ها با معاني متعددي چون نقش و نقاشي به كار رفته است. در حقيقت نگارگري مفهوم عام دارد و روش‌ها و سبك‌هاي گوناگون نقاشي ايراني را شامل مي‌شود. چه آنها كه در كتاب و نسخه‌هاي خطي صورت گرفته شامل :تذهيب، تشعير، حاشيه سازي، جدول كشي، گل و مرغ وچه آنها كه بر ديواربناها و بوم‌هاي ديگر انجام شده است.
درواقع هنرمند نگارگر آنچه را كه در پرده خيال ديده است، به تصوير مي‌كشد و در اين راه با چنگ انداختن به ريسمان الهي و بهره‌گيري از تعاليم اسلامي به خلق اثر هنري ايراني اسلامي مي‌پردازد .
محمد علي رجبي هنرمند نگارگر ايراني در گفتگو باایرنا معتقد است كه نگارگري به عنوان هنري با سابقه چند هزار ساله در ايران داراي ارزش‌هاي جاويدان است و در واقع هنري قدسي است .
وي مي‌افزايد :آداب و شرايطي كه باعث مي‌شود هنرمند خيال خود را به اثر هنري تبديل كند، طريقت معنوي نام دارد و فقط تكنيك نيست زيرا تكنيك فقط مي‌آموزد كه چگونه نقاشي كنيم ، ولي آداب معنوي سبب پاكي قلب مي‌شود و از انسان آيينه مي‌سازد.
رجبي درمورد ريشه كلمه نگارگري مي‌گويد: نگار در ادبيات عرفاني ما ذات باري تعالي است و در ادبيات عاشقانه نيز به معشوق مي‌گويند و در هنر نگارگري خداوند ، نگار حقيقي است و همه نگاه‌ها به اوست و او نيز در صورت هاي مختلف به جلوه گري مي‌پردازد و با اين تعريف نگارگر، تصويركننده جلوه حق است و گاهي به مقامي مي‌رسد كه از حق چهره مي‌كند و آن را چهره گشايي مي‌نامند.
اين نگارگر در مورد نقش رنگ در نگارگري اظهار مي‌دارد: رنگ‌ها بر خلاف تعريف علمي شان در نگارگري يكسان هستند، ولي مراتب دارند و طلا اوج تجلي رنگ‌ها و نقره اوج خفاي آنها هستند و رنگ‌ها در دو مقام تلوين و تمكي ن در اثر هنري جلوه گري مي‌كنند. تلوين‌ها رنگ به رنگي در نگارگري است كه يك اثر از رنگ‌هاي زيادي تشكيل شده است و تمكين وقتي است كه رنگ در جاي خود بنشيند.
رجبي، نگارگري را هنر قدسي دانسته و مي‌افزايد: در اين هنر كه فضاي تجلي خداوند است ، همه چيز مقدس مي‌شود و موضوع‌هاي متفاوت مي‌توانند در اين هنر جاي بگيرند و در اين فضا تقدس يابند، همانند نام شيطان كه در قرآن آمده است و نمي‌توان دست بي‌وضو به آن زد.
اما انچه مسلم است اثر نگارگري با وجود همه ارزش‌هاي هنري و تاريخي آن ، در روزگاران امروز در كنار هنر مدرن در حاشيه قرار گرفته است .
علي اصغر تجويدي هنرمند نگارگر معاصر براين اعتقاد است كه پيدايش هنر نو در قرن بيستم و بي‌توجهي هنرمندان كه نگارگري را برابر واپسگرايي مي دانند در كمرنگ شدن آن موثر بوده، در حالي كه نگارگري هنري ماندگار است و اصالت سنتي و ملي خود را حفظ كرده است.
وي تاكيدمي كند : نگارگري و مينياتور همواره به شاخه‌اي از نقاشي تعلق داشته و از ديرباز در خدمت شعر و ادبيات بوده و با ادبيات پيوند عميقي داشته است. در واقع نگارگري همواره با مضامين ملي مورد استفاده قرار مي گرفته است.
تجويدي درباره نوآوري در نگارگري ايراني مي‌گويد: نگارگري ايراني همواره سيالي مخصوص به خود را داشته و آن بعدنمايي كه در آثار اروپايي‌ها وجود دارد، در نگارگري يافت نمي‌شود.
به اين ترتيب اگر قواعد صحيحي در اين هنر رعايت شود مي‌توان از نگارگري در اشكال نو استفاده كرد. ولي مشروط به اين كه عنصرهاي (آلمان‌هاي ) موجود در قالب‌هاي نگارگري گنجانده شوند. يعني نمي‌توان از عناصر غيرايراني در نگارگري استفاده كرد، زيرا نگارگري بايد در چارچوب‌هاي سنتي ارايه شود.
اين مدرس دانشگاه مي‌افزايد :هنر نگارگري اصولا وابسته به مطالعه، انديشه و رياضت است و جوانان امروز با شتابزدگي قصد دارند به اين حيطه دست يابند . شناخت نگارگري در درجه اول به شناخت فرهنگ برمي گردد.
اما با وجود بي‌مهري‌ها و بي‌توجهي‌هاي روا شده بر هنر نگارگري به نظر مي رسد كه سال جديد شمسي براي احياي هنر نگارگري خوش يمن باشد .
«محترم پرندين» نگارگر قرآن و بانوی نمونه پنجمين همايش بين‌المللی بانوان قرآن‌پژوه درباره تاريخچه نگارگری دينی به ایکنا می گوید: تاريخچه نگارگری دينی به تصويرسازی قصص قرآنی و كتب مقدس آسمانی در اواخر سده 7 تا 12 هجری زمانی كه مغولان به ايران حمله كردند، برمی‌گردد، البته از همان دوران تصاوير زيادی از قصص انبياء، آيات قرآنی، سوره‌ها، حاشيه، جلد، ميان سطرها در نسخ‌های معراج‌نامه، جوامع‌التواريخ، مقامات حريری، مجموعه قصص انبياء و كتب بسياری چاپ و حتی به صورت رقعه ديده شده است.
وی درباره ويژگی‌های هنر نگارگری، گفت: در هنر نگارگری قرآن، اگر در راه دين قلمی زده شود و رنگ و طرحی به سفيدی كاغذ نقش ببندد همگی در ستايش آفريننده زيبايی‌هاست. در كلامی ديگر اگر شعر حافظ برای جهانيان نياز به ترجمه دارد، نگارگری، تذهيب و تشعير، نقش و رنگ‌شان احتياج به هيچگونه تفسير و ترجمه‌ای ندارد.
اين نگارگر قرآنی در ادامه سخنان خود تصريح كرد: طراح جلد قرآن، صفحات را با نقش‌های هندسی، تجديدی، اسليی و خطايی به زيباترين سيما می‌آرايد تا هم زمان، كتابی سرشار از احساس روحی و معنوی به آيندگان ارائه دهد.
وی اضافه كرد: در نگارگری رنگ‌ها بی‌حكمت به وجود نمی‌آيند و كنار هم نمی‌نشينند، پس در اين پديد آمدن و كنار هم نشستن فلسفه‌ای نهفته، چراكه رنگ‌ها نشان دهنده ذهن خلاق يك نگارگر هستند.
پرندين در پاسخ به اين سوال كه نگارگری اسلامی به چند شاخه تقسيم می‌شود، گفت: شاخه‌های نگارگری دينی در اسلام به دو بخش تقسيم می‌شود. بخشی داستان‌های پيامبران (ع)، امامان (ع) و قصص قرآنی است. قسمت ديگر شامل تصاوير قدسی كه مهيج احساسات است، همچنين در اين بخش تصاوير پندآموز كه بيشتر در كتب صفويان ديده می‌شود، وجود دارد. در نهايت نيز تصاوير هشدار جهنم، نويدبهشت و ترغيب به طاعت الهی است.
اين هنرمند قرآنی در بخش ديگری از سخنان خود ويژگی‌های هنر سنتی را چنين برشمرد: در هنرهای سنتی جدای از دنيای روياگونه و روح عرفانی‌اش، دنيايی پر از رنگ‌های خيالی و ذهنی وجود دارد. رنگ‌هايی كه هيچ سايه‌ای تيره‌اش نمی‌كند و نور خورشيد هم آن را روشن نمی‌كند، بلكه اين خود پاكی و يكپارچگی است كه می‌درخشد.
پرندين به مطلب فوق اضافه كرد: نگارگری قرآنی همچنين مخاطبان و بينندگان را به همان عوالم و رموزی كه خود به آن راه يافته‌ايم، می‌كشاند.
اين قرآن‌پژوه، هدف خود را از گرايش خود به سمت هنر نگارگری قرآنی چنين، توضيح داد: انگيزه من از مطرح كردن اين مطالب در كارم اين است كه، به واسطه نفوذ تصاوير دينی و جلد‌های قرآنی، آن را در جامعه اسلامی اشاعه دهم. در ضمن نقش يك طراح جلد قرآن به عنوان حامی قرآن از مهمترين دلايل من برای ورود به هنر نگارگری قرآنی است.
وی در پايان درباره برخوردی كه با هنر نگارگری می‌شود، گفت: هنرمندان قرآنی بر خلاف ديگر دست‌اندركاران قرآن از حمايت متوليان امور كمتر برخوردارند. گاه نيز غريبانه و ناشناس زيسته و گمنام مانده‌اند، درصورتيكه هنر خود را بيش از هر هنر ديگری به خدمت دين و باورهای دينی گمارده‌اند
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
http://www.yazdfarda.com/news/af/27421/
دوشنبه 03,مارس,2025